Patroonheiligen

De beide heiligen Sint Antonius en Sint Sebastiaan waren in de middeleeuwen zeer populair bij het volk. Uit middeleeuwse documenten blijkt dat zij al in 1548 de patroonheiligen van het Udenhoutse gilde waren. Sint Sebastiaan is van oudsher de patroonheilige van schutters, schuttersgilden, soldaten en oorlogsslachtoffers. Het is niet bekend waarom specifiek Sint Antonius patroonheilige is van dit gilde. De Caert (het reglement) uit 1605 spreekt echter van een altaar waar men, bij het verlaten van het gilde, tweestuivers moest betalen. Het is bekend dat beide heiligen destijds een altaar hadden in de kapel van Berkel. Het altaar van Sint Antonius wordt voor het eerst genoemd in 1477. Mogelijk bestond er al voor 1548 een kerkelijk broederschap van de heilige Antonius, dat in 1548 overging in het schuttersgilde.

Sint Antonius (17 Januari)

Antonius werd rond 251 geboren in Koma, bij Herakleia (Egypte) en stierf 105 jaar later. Hij leidde vanaf zijn 20e jaar een kluizenaarsleven vol ontberingen om zich uiteindelijk terug te trekken in een oase in de woestijn waar hij kluizenaars bijeen bracht tot een soort kloostergemeenschap. Antonius wordt gezien als patroon tegen besmettelijke ziekten van mensen en vee. Zijn voornaamste attribuut is de staf in de vorm van de Griekse letter T (Tau). Vaak wordt de staf samen met een klokje of een bel afgebeeld omdat de Antonieten tijdens hun tochten de aandacht trekken door het luiden van een bel. Andere attributen die bij Sint Antonius horen zijn een fakkel of vlammen (omdat hij kon genezen tegen de gevreesde ziekte (Sint Antoniusvuur), een boek (omdat hij de Heilige Schrift uitdroeg), een rozenkrans en een duiveltje (vanwege de strijd die hij als kluizenaar aanging tegen de bekoring van de helse machten). Ook het varken is symbolisch voor Sint Antonius omdat dit dier, met een klokje om de hals, in veel stedenvrij mocht rondscharrelen.

Sint Sebastiaan (20 Januari)

Sebastianus was een martelaar die in de 4e eeuw zijn levengaf voor Christus. Hij werd in Rome vervolgd vanwege zijn geloof en werd met pijlen doorboord. Hoewel men hem daarna dood waande, had hij de terechtstelling toch overleefd. Na zijn herstel liet de Romeinse keizer hem alsnog dood geselen. Deze heilige wordt vereerd als de verdediger van het christelijk geloof. Hij wordt vaak vastgebonden aan een boom of paal en doorschoten met pijlen afgebeeld. Omdat de pijl van oudsher het symbool van de pest was, vereerde men hem in de middeleeuwen als patroon tegen de pest. Tegenwoordig wordt hij nog aangeroepen bij koorts en zweren. Verder was Sint Sebastiaan ook de beschermheilige van de boogschutters en de kruisridders. Deze laatste hadden het Jeruzalemkruis als wapen; een kruis met vier gelijke armen en daar tussenin vier kleinere kruisjes. Dit kruis wordt vaak afgebeeld bij Sint Sebastiaan.